1991: vzw Gemeenschapscentrum
De samenwerking tussen de vzw’s Sociaal-kulturele Raad en Trefcentrum verloopt moeizaam. De basis vraagt om in te grijpen. In 1991 verplicht de overheid de vzw’s om samen te smelten tot één vzw Gemeenschapscentrum.
Daarop wordt de APSKW de koepel van de 22 gemeenschapscentra, onder de nieuwe naam Stad en Cultuur. Er volgt een breed debat over de opdrachten en de werkterreinen van de gemeenschapscentra.
1999: Dienst Gemeenschapscentra
In 1999 richt de VGC een dienst Gemeenschapscentra op. Die maakt deel uit van de directie Cultuur, en staat in voor:
- administratief-technische ondersteuning van de centra
- functionele begeleiding van het personeel
- hoofdstedelijke omkadering
- programmaontwikkeling
De koepel Stad en Cultuur wordt een steunpunt van de vrijwilligers in de centra.
Hoofdstedelijk stafoverleg en Brusseldag (2004)
Bijeenkomst Stad en Cultuur in GC De Markten (2005)
Begin 2000: start van het Lokaal Cultuurbeleid
In 2001 komt er een Vlaams decreet dat een kwaliteitsvol, integraal lokaal cultuurbeleid stimuleert. De kaarten voor Brussel worden herschud.
De Sociaal-kulturele Raden en later de gemeenschapscentra stonden sinds hun ontstaan in voor Nederlandstalige cultuur. Ze namen die rol op in de plaats van of naast de gemeente. Het nieuwe decreet geeft nu de Brusselse gemeenten een hoofdrol in een nieuwe aanpak: een lokaal cultuurbeleid. Ze krijgen er een cultuurbeleidscoördinator en extra werkingsmiddelen bij.
De voorwaarde? Samen met het gemeenschapscentrum en waar mogelijk de Nederlandstalige bibliotheek (in veel gemeenten nog op te richten) één cultuurbeleidsplan schrijven.
De VGC moedigt de gemeenschapscentra aan om mee hun schouders onder dit nieuwe programma te zetten. Benieuwd naar de resultaten? Lees de reflectie over 15 jaar lokaal cultuurbeleid (2002-2017).
In april 2003 komt er een nieuwe VGC-verordening over de erkenning van de Gemeenschapsraden (een breed lokaal overlegplatform) en de vzw’s Gemeenschapscentrum:
- De Gemeenschapsraad mag de gemeentelijke cultuurdienst mee adviseren.
- Het beheer en bestuur van de gemeenschapscentra gebeurt voortaan door de gebruikers.
- Elke vzw Gemeenschapscentrum sluit een convenant met de VGC.
2005: publieksonderzoek en audit
In 2005 worden de gemeenschapscentra doorgelicht met een publieksonderzoek en een audit. Een belangrijke objectivering van de werkingen.
Enkele conclusies:
- Er is een duidelijke verschuiving van de ondersteuning van de Nederlandstalige gemeenschap naar een meer algemene wijkwerking. Het lokale overstijgt het Nederlandstalige. De centra moeten nog meer inzetten op een omgevingsgerichte werking. Dat betekent: uitgaan van de behoeften, wensen en mogelijkheden van de omgeving, op basis van een omgevingsanalyse.
- De organisatiestructuur is toe aan verandering. Volgens de modernere bestuurlijke kwaliteitsnormen, de verwachtingen van nieuwe publieken en de nieuwe noden en functies van het gemeenschapscentrum. Zo kunnen de zakelijke processen meer worden gecentraliseerd, zodat de centra lokaal meer op inhoud kunnen focussen.
De centra krijgen een sterkere functie als stedelijke motor van een lokaal beleid. Vrijwilligers krijgen een prominentere plaats. En de centra worden beter gestructureerd en verder geprofessionaliseerd. Hun werking focust op cultureel aanbod én op gemeenschapsvorming:
- communicatie, onthaal en dienstverlening
- culturele participatie, animatie en spreiding
- educatie en permanente vorming
De staf entiteit Gemeenschapscentra krijgt een regie- en coördinatierol op die domeinen, samen met de medewerkers uit de centra. Alle 22 centra hebben dezelfde missie en visie, maar in de praktijk zijn ze toch erg verschillend. Ze richten zich dan ook op de behoeften, de wensen en de mogelijkheden uit hun omgeving.
2006-2014 : verankering in Lokaal Cultuurbeleid
Na het allereerste beleidsplan voor Cultuurcentrum Brussel (2003-2005) volgen de plannen voor 2006-2010 en 2011-2015. De gemeenschapscentra werken meer en meer samen met de gemeentelijke Nederlandstalige bibliotheken en de gemeentelijke diensten voor Nederlandstalige cultuur. Ze creëren en implementeren de lokale cultuurbeleidsplannen, in de meeste gemeenten onder de begeleiding van een cultuurbeleidscoördinator.
In oktober 2012 komt er een nieuwe VGC-verordening over de Brusselse gemeenschapscentra. Die bundelt eerdere gedachten, ideeën en hervormingen sinds de vorige verordening van 2003. De centra worden herbevestigd in hun rol als sociaal-culturele organisaties waarbij samenwerking en gemeenschapsvorming een belangrijke plek innemen.
De algemene doelstelling ‘gemeenschapsvorming’ staat centraal op drie werkterreinen:
- communicatie, onthaal en dienstverlening
- culturele participatie, animatie en spreiding
- educatie en permanente vorming